Wat gebeurt er als een rustig, bijna tijdloos dorp de thuisbasis wordt van een buitengewone generatie kunstenaars? Dit is het verhaal van Hansbeke in de jaren zeventig. Een plek, "een zakdoek groot", die een onverwacht epicentrum van artistieke creatie werd. De tentoonstelling "De Mythe van Hansbeke" viert de 50ste verjaardag van deze unieke, informele kunstenaarskolonie en blaast de legende nieuw leven in.

Wil je de verkiezingsdrukte van het weekend van 8 en 9 juni nog eens in alle rust achter je laten: breng dan een bezoekje aan de tentoonstelling van Jos Verdegem in Gent. Het kan nog op zaterdag 8 en zondag 9 juni telkens van 14 tot 17 uur. Willem Elias zal er je gids zijn.

Mocht iemand me willen wijs maken dat Stéphanie Leblon de hemel stoffeert, ik zou het wel willen geloven. De ruimten die ze picturaal creëert zijn zo etherisch dat je jezelf een engeltje waant, zwevend in de veelheid van het niets, het niet-hier, het elders, zonder grenzen. Misschien sluit mijn ervaring nauwer aan bij het Nirwana, de Oosterse abstractie van de feitelijkheid. Het is een visuele ervaring, die om wierookgeuren vraagt en aangepaste sferische muziek. Geen rijstpap, maar ambrozijn en handen die hun grijpgrage neiging vergeten en enkel verlangen te strelen met de toppen van de vingers.

De belgische kunstenaar Peter Weidenbaum schilderde tijdens de eerste covid lockdown een serie werken - onder de noemer 'Conservatory' schilderijen - van een stukje beschermde natuur, planten in een serre, net als de schilder op zoek naar het licht. Een lange vriendschap en een oude druivenserre brachten de kunstenaar naar Maleizen een gehucht in Overijse.

Bij de brainstorming over de mogelijke inhoud van dit thema vallen onvermijdelijk namen als Käthe Kollwitz en Franz Marc. De zeer ontroerende beelden van Kollwitz zijn ingegeven door het sneuvelen van haar zoon en Franz Marc als oorlogsvrijwilliger kwam zelf om het leven. Het betreft dus twee Duitse soldaten, maar dat doet er niet toe. Het is precies de kracht van de kunst dat in het protest tegen het geweld geen goede of slechte zijden zijn. De oorlog Is de vijand.

In mijn 'Aspecten van de Belgische Kunst' plaatste ik Raveel, zo goed als een dorpsgenoot van Marcase, als voorbeeld van de Vlaamse pop-art, de 'nieuwe figuratie', die hij zelf graag 'Nieuwe Visie' noem­de. Er valt veel te vertellen over die terugkeer naar het figuratieve, na de hergeboorte van de abstractie, als plastisch symbool van de bevrij­ding na WO ll. Die mogelijkheid tot woordenvloed loopt parallel met het feit dat men dat soort schilderkunst 'narratief' heeft genoemd. Over een koffiekan, als essentie van de dagelijkse waarden van het leven, kan men aan de koffietafel eindeloos kunstkritische koffieklets houden.

Als kind zou Jos Verdegem op de schoot van Edward Anseele (1856-1938), de Gentse socialistische voorman, gezeten hebben. Vandaag nog doet de 'Haanstraat In de Muide', Verdegem zijn geboorteplaats, armtierig aan, zlj het nu als allochtonenbuurt. Het wijst op buitengewone kwaliteiten dat hij zich als kind aan dit sociaal milieu uit die Gentse volksbuurt heeft weten te onttrekken. Op twaalfjarige leeftijd gaat hij In de leer bij een huisschilder en volgt hij avondlessen tekenen aan de Academie, eerst bij Frits Van den Berghe (1883-1939) en later bij George Minne (1866-1941).

Je hebt snuffelhonden, maar ook snuffelschilders. Zij die de oude academische regels van het perspectief niet volgen of deze van de mimetische registratie aan de kant zetten. Zij kwispelen met de penselen hun indrukken op het doek als een soort visueel dagboek. Hier ben ik geweest en in de oneindigheid van wat er in een blikveld is te zien, is me dit bijgebleven. Dat is althans wat ik ervan gemaakt heb. Daar ligt het paard van het kunstenaarschap gebonden: artiesten maken er wat van. Hun collegae de filosofen denken er wat bij en de wetenschappers zijn vooral begrijpgraag.

James Ensor volstaat niet om van Oostende een kunststad te maken. Alhoewel! Doe Leon Spilliaert erbij en vergeten we Constant Permeke niet. en er is een mooie reden om dat wel te doen. Deze geschiedenis zou moeten geschreven worden. In 1894 was er een 'Cercle des Beaux-Arts d'Ostende'. In 1893 was er zelfs al een Museum voor Schone Kunsten te Oostende gesticht, waarvan Henri Permeke. ja de vader van Constant. de eerste conservator was. Zelf schilder had hij in 1878 zijn 'Oostende bij regenweer' verkocht aan Leopold ll. maar dat is vandaag allicht geen referentie meer.

Wie in deze titel een knipoog ontwaart van "Voorbij Goed en Kwaad", de vertaling van de titel Jenseits von Gut und Böse, van Friederich Nietzsche (1844- 1900), zit in de roos. Dat boek uit 1886 Is een expliciet filosofische echo van zijn literair verbloemde kijk op de wereld in Also sprach Zarathustra.

Wanneer ik denk aan mijn oude vriend Luc Hoenraet, mijn tweemaal stadsgenoot, bij geboorte, Aalst, en sinds lang als verblijfplaats, Brussel, zie ik een reeks kleine rechthoek­materie-doeken (46h x38b, 2010) met een onvergetelijk mooi geel in mijn geheugen geprent, zoals in een etsplaat. Die kleur geel vindt zijn bekrachtiging in de korreligheid van de materie. Het getal van de reeks, vijftien, is niet zozeer ingegeven door een creatief proces, maar behoort tot het plan, eens een oud religieus thema uit te beelden.

Jos Verdegem (1897-1957) proeft tijdens de Eerste Wereldoorlog - als frontschilder in de Section Artistique van het Belgisch leger - tijdens zijn verlof al eens van het Parijse uitgaansleven. Na vervolgens een eerste reeks werken gemaakt te hebben rond 1920 die sterk aanleunen bij het fauvisme, verblijft hij van 1922 tot 1929 in de Franse hoofdstad. Daarmee besluit hij zeer bewust de Vlaamse klei (en de artistieke erfenis die daaraan vasthangt) te verlaten en zijn blik te verruimen.